Dag allemaal, met blijdschap en snel kloppend hart delen wij vandaag met jullie het verhaal achter Mundana. Op voorhand mijn excuses als deze video over Mundana meer op een liefdesverhaal lijkt dan de voorstelling van een Latijns-Amerika centrum. Maar misschien is het dat ook wel: Een video over liefde voor een continent, voor verhalen over mensen en zo samen een wereld met verschillende ideeën over die dynamische werkelijkheid uitbouwen.
Latijns-Amerika centrum Mundana bestaat al veel langer dan 30 oktober 2018. Aan Mundana gaan bewandelde wegen en persoonlijke en collectieve processen vooraf.
Vanaf dag één verbond liefde voor het Latijns-Amerikaanse continent ons. De avond dat we elkaar leerden kennen praatten we uren over de Boliviaanse film Quien mató a la llamita blanca. De basis voor gezamenlijke avonturen was gelegd.
Toch hadden we voor we elkaar leerden kennen ieder al onze eigen wegen afgelegd, ieder bussen op en af gestapt en het Latijns-Amerikaanse continent doorgereisd. Mijn reis begon in Guatemala waar ik op achttienjarige leeftijd leerde dat palmbomen niet altijd idyllisch zijn. Bij Javier begon zijn reis door Latijns-Amerika dicht bij huis, terwijl hij opgroeide met de wijsheden van zijn grootouders.
Zou het kunnen dat onze wegen zonder het te weten zich al gekruist hadden? Zoals toen Javier in 2010 meewerkte aan een artistiek integratieproject in de buurt Puente Piedra in Lima en ik datzelfde jaar in Peru scriptieonderzoek deed naar lokale cinema in de Zuid-Peruaanse Andes? Of in La Paz, waar Javier uitgenodigd was voor een gemeenschapsproces rond video in El Alto, en ik op doorreis was op weg naar studiegenoten in Cochabamba.
De Argentijnse auteur Julio Cortázar schrijft in Rayuelade wereldberoemde zin: ‘Andábamos sin buscarnos, pero andábamos para encontrarnos.’ Misschien kruisten onze wegen al, niet in het Parijs van La Maga, maar in de Andes, zonder elkaar te zoeken en uiteindelijk te vinden in Noord-Ecuador.
We leerden elkaar beter kennen bij een workshop fotografie met inheemse jongeren van de Caranci nationaliteit. Later zetten we samen een participatieve videoproces op met een intergenerationele groep Afro-Ecuadoraanse vrouwen met pit. Via de traditionele bombadans bespraken zij de veranderende verhoudingen tegenover seksualiteit in hun gemeenschappen, hun reproductieve rechten en tegelijkertijd een aanhoudende verbintenis van elk van hen tot hun Afrikaanse afkomst en tradities.
De school van Javier is gemeenschapswerk met artistieke methoden. Hij werkte samen met Colombiaanse vluchtelingen in Noord Ecuador in het collectief Chancho al horno,het “varken in de oven”. Samen maakten we vele jaren later een reportage over de tegenstrijdig gevolgen van het vredesakkoord voor Colombianen die nog steeds op de vlucht waren. Om voornamelijk politieke redenen kregen zij in Ecuador niet meer de bescherming die ze nodig hadden. En we zagen hoe vele Venezolanen in een land dat in 2000 zelf massaal emigreerde naar de VS, Spanje en Italië niet de thuis aangeboden kregen die ze nodig hadden.
Na een focus op artistieke gemeenschapsprocessen predomineerden voor Javier de artistieke focus en street artmet Mundana Ecuador. Ik begon een jaar voor ik in Ecuador ging wonen en werken samen met jaargenoten en vriendinnen van het Centrum voor Latijns-Amerika studies CEDLA het Latijns-Amerika tijdschrift conSentido. Een online tijdschrift dat de soms beperkte berichtgeving over Latijns-Amerika in Nederland en België probeert te verrijken met een platform voor auteurs en fotografen van hier en daar, en via zogenaamde kleine verhalen die het groter plaatje onderbouwen.
Misschienwerd de basis van Mundana wel gelegd tijdens onze eerste reis samen naar Peru. Vanaf dan stapten we samen bussen op en af. Javier met zijn fototoestel in de aanslag. Ik met een schrift en pen onder een mini bus lichtje, met licht van mijn huawei gsm, of onder de maan indrukken verwerkend.
Samen op de bus, ieder met zijn eigen manier van wat we zagen een plaats te geven. Al snel vonden deze manieren van de wereld begrijpen zich en complementeerde de beeldtaal van Javier zich met mijn geschreven woorden. Terwijl ik interviewde stelde Javier vragen bij vanuit zijn achtergrond, wat de inhoud verrijkte. Bij wat ik vroeg en schreef kwamen zijn foto’s. Mijn schrijven over Latijns-Amerika kreeg visuele onderbouwing. Samen met mensen praten en verhalen vertellen over Latijns-Amerika is het mooiste wat er is.
In Peru toonde Javier mij zijn wereld, toen we in Lima bij zijn Peruaanse moeder Charito verbleven en haar gastvrijheid ontdekten met te veel eten. Kippensoep bij het ontbijt, en dan nog om cevichenaar de mercado de Plaza Norteom ‘s avonds af te sluiten met nog veel meer etensvreugde, en rum. Ik heb me nog nooit zo misselijk gevoeld en tegelijkertijd vol liefde gezeten. In Puno deelde ik mijn deeltje Peru met Javier toen mijn vriendin Melisa ons haar bed leende terwijl zij bij haar zus onder de dons kroop. Het was een enorm bed, waar nog plaats was voor heel de familie. De koude van de Peruaanse hoogvlakte verplichtte ons op elkaar te slapen om warm te blijven. Gastvrijheid, tu casa es mi casa, is een van de mooiste clichés die Latijns-Amerika rijk is. Maar ook in België geldt dit, merkten we toen Javier later voor de allereerste keer in Europa aankwam en een warm nest vond bij mijn familie en vrienden. Als je mijn dochter, zus, vriendin, nicht gelukkig maakt is mijn thuis jouw thuis.
Terug naar Peru vroeg ik tijdens de Fiesta de la Candelaria in Puno honderduit aan Melisa, antropologe, over de afkomst van dit volksfeest dat uit de koloniale tijd stamt, maar tal van inheemse elementen bevat. Migranten van overal keren terug naar Puno, hun stad aan het Titicacameer, om mee te dansen in dit feest voor de Candelaria Maagd. Javier trok de mooiste foto’s van de meest devote dansers die ik ooit zag.
Tijdens een wandeling in Cuzco ontdekten we stenen stieren op een dak. Javier legde uit dat dit de tejais en in Ecuador bescherming biedt tegen slechte energieën. De familie wordt welkom geheten in hun nieuwe huis, om er zo een thuis van te maken.
Heel de reis kwamen bij Javier verhalen over zijn opa boven, die de Andesgebruiken en -identiteit op doortastende manier aan Javier wist door te geven. Ik zag hoe Javier deel uitmaakte van verschillende werelden die wondermooi in elkaar pasten en uitwerking kregen in zijn werk.
Terug in België. Hoe dit samenkomen van de liefde voor een continent vormgeven in het klein Europese landje waar diezelfde Julio Cortázar geboren is?
Ik kwam terug echt thuis toen ik over Latijns-Amerika begon te schrijven en deze onderwerpen ook in Europa en België terugvond en volgde: migratie, minderhedenrechten en gendergelijkheid.
Over Theo Francken begin ik zelfs niet. Gendergelijkheid. Mijn leerschool voor feminisme ligt bij mijn comadrePaula in Noord Ecuador. Ik kijk met veel bewondering op naar de Ni Una Menos-beweging tegen gendergeweld uit Argentinië, en eigen gemaakt in heel Latijns-Amerika. Pas nadat vrouwelijk Latijns-Amerika al drie jaar de straat opkwam tegen gendergeweld, en voor gelijke rechten voor vrouwen, barste hier de Me Too-bom los. Een op drie vrouwen valt van de trap, Equal pay Day, ook wij hebben nog een strijd te leveren. Op 25 november, Internationale Dag tegen Geweld op Vrouwen, trokken Javier en ik dan ook naar Brussel voor de aangekondigde protestactie, waar onder andere - hoe kan het ook anders - Latijns-Amerikaanse vrouwen een performance opvoerden.
Javier moest in een veel te koude winter en veel te warme (echt?) zomer zijn identiteit herontdekken en die weg opende zich via zijn kunst. Plots was het er, prachtige foto’s van Gent in de sneeuw. Zo kwam Javier thuis. Thuiskomen deed hij niet alleen. Ik had het al over de gastvrije Belgen. Javier kwam ook thuis samen met een vriendengroep van artiesten en niet zo artistieke nieuwe Latijns-Amerikaanse vrienden uit heel het continent. Ieder met zijn of haar eigen verhaal, maar samen thuis in Antwerpen vormen ze een mini Latijns-Amerika waar wereldburgers van overal welkom zijn.
De stap naar Mundana was snel gezet. Mundana is thuiskomen, een klein beetje Latijns-Amerika in Antwerpen.
Om echt thuis te kunnen komen, moesten we wel terug naar Zuid-Amerika. We vertrokken in Buenos Aires en zouden aankomen in Javier’s dorp San Antonio de Ibarra in Noord-Ecuador. De honeymoonbleek eenbabymoonte zijn, en we keerden vroeger (t)huiswaarts. Hoewel we beide nooit eerder in Argentinië of Chili waren geweest, was die anderhalve maand al met drie in Argentinië en Chili weer een beetje thuiskomen.
Javier bloeide helemaal open tijdens iedere taxirit – toegegeven behalve die met de onvermijdelijke slechtgezinde chauffeurs. Het gespreksonderwerp was steevast voetbal en Zuid-Amerikaanse rockmuziek. Onze liefde voor het continent en zijn strijdbare inwoners flakkerde op. Gastvrije vrienden van vrienden van vrienden namen ons mee op stap, gesprekken met de Madres de la Plaza de Mayo, concerten, heerlijk eten – wisten wij veel dat de lekkerste spaghetti van de wereld in Argentinië te vinden is – en ja tango. Met het oog op Mundana gingen we marktjes af en op zoek naar producten en de artesanosdie deze vervaardigden.
Terug thuis begonnen de voorbereidingen voor Mundana Antwerpen. Vandaag hebben wij het geluk onze eigen tejain te huldigen, samen met zo veel warme mensen, en met Camilito, die nog meer dan wij thuis zal zijn in beide werelden.
Dit was ons verhaal. Mundana is een ruimte gecreëerd om te vullen met vele andere verhalen over een zo divers continent als Latijns-Amerika. Así que pasen adelante, kom eens langs en stel jullie ideeën voor samenwerkingen voor bij een Braziliaanse koffie of Zuid-Amerikaanse kruidenthee. Gracias totalesom hier vandaag samen met ons thuis te komen.